Serge Reggiani 100 yaşında (III)

Devrim Özkan: Belki hatırlayanlarınız olacaktır, Mayıs ayında Serge Reggiani’nin yüzüncü yaş günü nedeniyle bu unutulmaz sanatçının müzik kariyerini mercek altına aldığımız iki program yapmıştık. Bunun sonrasında, Açık Radyo programcılarından Sezai Başar bana bir mesaj attı ve kendisinin de Reggiani hayranlarından olduğunu ve sanatçıyla ilgili geniş bir arşive sahip olduğunu belirtti. Ben de ona birlikte bir program yapmayı teklif ettim bunun üzerine, sağ olsun kırmadı Sezai Bey beni ve bu hafta onun seçtiği şarkıları dinlemek üzere kendisiyle birlikteyiz. Öncelikle hoş geldiniz Sezai Bey, sizin için ne ifade ediyor Serge Reggiani kısaca bahsedebilir misiniz dinleyicilerimize?

Devrim Özkan: Hatırlayanlar olacaktır, Mayıs ayında Serge Reggiani’nin 100. yaş günü nedeniyle unutulmaz sanatçının müzik kariyerini mercek altına aldığımız iki program yaptık. Sonrasında, Açık Radyo programcılarından Sezai Başar bana bir mesaj atarak kendisinin de Reggiani hayranı olduğunu ve sanatçıyla ilgili geniş bir arşive sahip olduğunu belirtti. Bunun üzerine, onun seçtiği şarkıları dinlemek üzere kendisiyle birlikteyiz. Hoşgeldiniz Sezai Bey, sizin için ne ifade ediyor Serge Reggiani, kısaca bahsedebilir misiniz?

Sezai Başar: Berber, film artisti, şarkıcı, söz yazarı ve ressam… Serge Reggiani hem bir şarkısındaki gibi “L’Italien”; hem de başka bir şarkısındaki gibi “Barbier de Belleville” yani Belleville’in berberi idi. 2 Mayıs 1922’de İtalya’da doğdu ve bir kalp krizi sonucunda 22 Temmuz 2004 tarihinde, 82 yaşındayken bir başka ünlü Fransız şarkıcı Sacha Distel’den sadece birkaç saat sonra Paris’te aramızdan ayrıldı. Montparnasse Mezarlığı’nda istirahat ediyor. İnanılmaz hayatından bazı kesitleri şarkılarıyla hatırlayalım şimdi.

D: Evet, dinleyeceğimiz ilk şarkı Türk müzikseverlerin de yakından tanıdığı bir eserin orijinal versiyonu sanıyorum.

S: “Kadınım” adıyla Tanju Okan tarafından da cover’lanan “T'as l'air d'une chanson” şarkısında sanatçı evli bir erkeğin eşiyle ilişkisinden bahsediyor. Kendine güvensizlik, eşinin kendisini terkedeceğine dair kuşkular, eşinin diğer erkekler tarafından beğenilmesi, aralarında yaşanan çekişmeler, kırgınlıklar ve barışmalar, ama gene de büyük bir aşk bu anlatılan.

D: Ben daha önce yaptığım iki programda pek yer verme şansını bulamadım ama Reggiani’nin şarkıları ölümünden sonra pek çok farklı isim tarafından yorumlandı. Şimdi bu yorumlardan birini dinleyeceğiz.

S: Serge Reggiani hatırasına bir saygı duruşunda sıra. Bu kez ülkemizde de pek popüler ZAZ tarafından Fransız Şarkı Bayramı’nda yorumlandı. Şarkıda evlenme yaşı gelen kızı hakkında düşüncelerini dile getiren bir babanın duyguları anlatılıyor. Beraber yaşadıkları, sevgileri ve çok sevdikleri köpekleri. Kızı 20 yaşına gelmiştir babanın. "Artık kalbinin sahibi değişecek" diyor baba ve kaçınılmaz ayrılık zamanı gelip kızı evden giderken de, "Biz bir aileydik, artık arkadaş oluyoruz ve senin 20’li yaşlarını beraber paylaşacağız" diyor.

D: Reggiani’nin 80’li yıllara ait “Les objets perdus”parçasıyla devam ediyoruz programa.

S:Burada sanatçı bize kayıp eşya bürosunda çalışan bir kişiyi tasvir eder. Önce çalışan seslenir bizlere ve sorar, "Kim kaybetti Ré adasının kartpostalını; beyaz bir eldiveni, gece elbisesi giymiş bir bebeği; arkasında Marguerite adı yazan fotoğrafı ve bunun gibi şeyleri?" Ama sonra derdini anlarız çalışanın. Acaba kendisi neler kaybetmiştir? Hikâyesini, elinin üzerinde duran sevdiğinin elini, hayatını ve en önemlisi ismi Marie ile başlayan birisini kaybetmiştir şarkının ana karakteri. Kendi kayıplarını düşünmemek ve daha fazla yıpranmamak için de başkalarının ufak tefek kayıplarına konsantre olmayı tercih eder. 

D: 1980 yılında tüm hayatını ve kariyerini etkileyecek acı bir olay yaşadı Reggiani, ben kısaca bahsetmiştim daha önceki programlarda ama siz daha detaylı değineceksiniz sanıyorum.

S: Bundan sonra sırasıyla çalacağımız iki şarkı Reggiani’nin oğlu Stephan ile birlikte canlı söyleyeceği şarkılar. 1980 yılında oğlu Stephan kendi hayatına kıydı ve bu da sanatçıya derin bir üzüntü ve psikolojik çöküş getirdi. Kendisini alkole verdi ve iki kez intihar girişiminde bulundu. Sanatçının oğluna yazdığı mektup şöyleydi:

"Aslanım,

Garip hayatının her gününü büyük bir netlike hatırlıyorum. Mougins’te yaşadığımız mutlu seneleri hatırlıyorum. Ben ki doğru dürüst yüzemem; siz çocuklarım için bir havuz yaptırmıştım evimin bahçesinde. Orada günlerimizi suya atlayıp sıçrayarak geçiriyorduk.

Sonraları Bobino’da birlikte şarkı söylemeye karar verdik seninle ve birlikteliğimiz bir başarı oldu. Her neredeysen bil ki intiharının hiç kimseye bir yararı olmadı. Sen da dahil.."

Bu da bir hayat dersi… Reggiani acaba "Les enfants ne vous quittent pas" derken oğlunun kendisini terk edeceğini biliyor muydu? Oğluna aşk, arkadaşlık ve aile birlikteliği konusunda öğütler verirken diyor ki, “Biz kendimizden hiçbir zaman di’li geçmiş zamanda bahsetmeyeceğiz, biz hep şimdiki zaman fiil çekimiyle konuşacağız. Çünkü birbirimizden hiç ayrılmayacağız. Göreceksin baban gibi hürriyet yollarını sen de arşınlayacaksın, seni hep sevdim ve bu dediğimi dinlerken hatırla; baban yalandan acayip korkar.” 

Ama şarkının adı da “Les mensonges d'un père a son fils” yani “Bir babadan oğluna yalanlar.” Dolayısıyla bütün bu söylediklerinin doğru olmadığını biliyordu aslında. Peki ayrılacaklarını da hissetmiş olabilir mi? Yorumu dinleyicilerimize bırakıyoruz.

D: Sanatçının 1968 tarihli “La Maumariée”şarkısıyla başlayacağız programın ikinci yarısına.

S: Bu şarkı Anne Sylvestre tarafından Reggiani için yazıldı ve bestelendi. Reggiani şarkıyı ilk kez Bobino’da 1968 Mart’ında söyledi. 1968 yılında yayımlanan Et puis… albümünde yer aldı şarkı.

Anne Sylvestre ise şarkıyı 1968 yılında yayımlanan Aveu albümüne dâhil etti.

Maumariée kelimesi, mal mariée deyiminin eski halidir. Bu deyim, isteği dışında evlendirilen ve eşiyle mutlu olmayan kadınları ifade etmekte kullanılırdı. Şarkımızda da böylesi bir evlilik yapan kadın anlatılmaktadır ve şarkının kahramanı kendisini sevebilecek bir erkek bulma umudu kalmadığı için boğularak intihar etmeyi tercih etmiştir.

D: Sırada Reggiani’nin en ünlü ve bana göre en hüzünlü şarkılarından biri olan “Le petit garçon” var. Benim de favorilerimden biri bu aynı zamanda. 

S: Jean-Loup Dabadie tarafından Reggiani’nin talebi üzerine kendisi için yazılan ilk şarkı “Le petit garçon” idi. Şarkı bir babanın eşinin muhtemelen evi terk etmesi sonucunda oğlunun hüznünü azaltma çabalarını ve başarısızlığını anlatmaktadır. Babanın, eşinin döneceğine dair umudunu yitirmemiş olduğunu ama çocuğun acısını dindiremediğini anlarız şarkının sözlerinden. Bazı ifadeler atmosferdeki hüznün yoğunluğunu bize anlatmaktadır. "Bahçede yağmur yağıyor.atıralarıma yağmur yağıyor ve kışı sevmiyorum." sözleri gibi.

D: Reggiani’nin Jacques Prévert, Charles Baudelaire ve Albert Camus gibi edebiyatçıların eserlerini okuduğu albümleri de mevcut. Siz de özellikle bu albümlerden bazı kayıtlara yer vermek istediniz bu programda. Şimdi onlardan biri olan “Déjeuner du matin” var sırada. 

S: Jacques Prévert’in 1946 yılında yayımlanan Paroles adlı şiir kitabından bir şiirdir bu. Kitap, güncel hayatı basit bir dille betimler. Bu da ismi olan “Sözler”in neden verildiğini açıklar. Basitlik, sadelik, güncel hayattan kesitler. Şiirin başında banal bir kahvaltının anlatımını görürüz. Sonuna doğru ise yazar bu basit kahvaltıyı bir anda ortaya çıkacak olan çarpıcı bir drama çevirecektir.

Yine de gelecek olan dramın sinyalleri araya serpiştirilmektedir. "Kahveyi fincana koydu, karıştırdı ama bana bakmadı bile. Sigara yaktı, küllüğe külünü döktü benimle konuşmadan, bana bakmadan. Kalktı şapkasını aldı, yağmurluğunu giydi çünkü dışarıda yağmur yağıyordu, bir söz söylemeden ve bana bakmadan. Sonra ben başımı ellerimin arasına alıp ağladım."

D: Serge Reggiani’nin sinemadan müzik dünyasına geçişine katkı sağlayan en önemli isimlerden biri Georges Moustaki’ydi. Onun “Sarah, Ma solitude” ve “Ma liberté” gibi şarkıları sayesinde müzik alanında kendine yer edinmişti Reggiani. Şimdi bu ortaklığın gizli cevherlerinden biri olan “Tes gestes” var sırada.

S: Melodi ve sözleri Georges Moustaki’ye ait fakat sanatçı tarafından Reggiani’ye söylemesi için verilen bir şarkı bu. Bir zaman sonra Moustaki, Reggiani’ye Fransız nezaketinin güzel bir örneği olarak şarkıyı söylediği bir bandı dinletir ve ardından “Bunu bir albümüme ekleyebilir miyim?” der. Aralarındaki dostluk o kadar derindir ki şakacı İtalyan şöyle cevap verir; “Neden olmasın? Nasıl olsa benden daha kötü söylüyorsun.”

Şarkı bir Lolita’yı betimler. Kızın erkek arkadaşının duyguları arasında kıza duyduğu hayranlık, merak ve kıskançlık da vardır. “Ağzıma çiçekler bırakmayı sana kim öğretti?” Genç kızlıkla kadınlığın aynı potada eritildiği bir kişiye övgüler de vardır. “Aynı zamanda hem anne hem anasının kızı; hem kadın hem çocuk.”

D: Büyüleyici sesiyle farklı edebiyat eserlerini okuduğu kayıtları da mevcut Reggiani’nin. Şimdi bunlardan birini dinleyeceğiz. “La chanson de Maglia” adlı şiir Victor Hugo’ya ait sanıyorum.

S: Victor Hugo’nun 1888 yılında yayımlanan Toute La Lyre adlı toplama şiir kitabında yer alır.

Walt Disney’in The Beauty and the Beast eserinin öncesinde yayımlanan şiir versiyonu diyebiliriz. Serge Gainsbourg’un bestelediği şarkı, sanatçının 1961 yılında çıkan L’Étonnant Serge Gainsbourg adlı üçüncü albümünde yer almıştır.

D: Zaman su gibi akıp geçti ve bir programın daha sonuna geldik. Açık Radyo programcılarından Sezai Başar ile birlikte Serge Reggiani’nin 100. yaş gününü kutladığımız bu haftanın kapanışını Jean-Loup Dabadie ve Jacques Datin ikilisinin imzasını taşıyan 1971 tarihli “L’absence” adlı parçayla yapacağız. Sezai Bey’e Fransız Öpücüğü’ne konuk olup bu güzel parçaları ve onların ardındaki hikâyeleri paylaştığı için çok teşekkür ederiz. Son parçamızla ilgili neler söylemek istersiniz?

S: Sanatçı Reggiani’nin şarkılarından oluşan bir seçkiye ayırdığımız programın sonuna geldik. Sizlere biraz hüzün ve bolca keyif verdiğimizi umuyoruz. Sanatçı bu şarkısında yokluğu betimliyor.Rüzgârdan çarpan bir pencere, kolunu dayadığı koltuğun kenarındaki küçük yırtık, buna rağmen aşağıda cadde cıvıl cıvıl, birisi meyve satıyor, lacivert elbiseli bir kadın kızını gezdiriyor ama yalnızlık hep var çevremizde.Bir çocuğun eksikliği, aşkın olmayışı. Bir gün birisine “seni seviyorum” dediğinizde karşı karşıya kaldığınız sessizlikte yokluk; hep yokluk…